Canada phải chuẩn bị cho nhiều mùa khô hạn nghiêm trọng hơn, các chuyên gia cho biết, khi tình trạng khô hạn khốc liệt mùa hè này đã hành hạ nông dân, gây căng thẳng cho nguồn nước đô thị và tiếp thêm nhiên liệu cho một trong những mùa cháy rừng tồi tệ nhất từng được ghi nhận.
Theo hệ thống giám sát hạn hán của chính phủ liên bang công bố tuần trước, đến cuối tháng 7, 71% diện tích cả nước rơi vào tình trạng khô hạn bất thường hoặc hạn hán.
Các cộng đồng bị hạn hán trên khắp cả nước đã kêu gọi cư dân cắt giảm sử dụng nước và một số nơi đã áp đặt lệnh cấm hầu hết các hoạt động sử dụng nước ngoài trời để bảo toàn nguồn nước uống.
Điều nổi bật năm nay là mức độ lan rộng của tình trạng hạn hán, theo John Pomeroy, một trong những nhà thủy văn hàng đầu của Canada. Ông nói năm gần đây duy nhất có mức độ hạn hán lan rộng tương tự là 2023.
“Đây là hạn hán từ bờ này sang bờ kia — và cả bờ Bắc. Thật là đặc biệt,” Pomeroy, giám đốc dự án Global Water Futures Observatories tại Đại học Saskatchewan, nói. Ông gọi tình trạng “khô như xương” ở Newfoundland và Nova Scotia vốn thường ẩm ướt là “khó tin”.
Khi biến đổi khí hậu do đốt nhiên liệu hóa thạch được dự báo làm tăng khả năng và mức độ nghiêm trọng của hạn hán, các chuyên gia nói Canada cần đẩy nhanh chuyển dịch sang năng lượng sạch đồng thời tăng cường khả năng chống chịu trước các cực đoan này.
“Năm nay là một dấu hiệu, một tín hiệu về kiểu điều kiện mà chúng ta sẽ gặp thường xuyên hơn và cần phải chuẩn bị từ bây giờ,” Ryan Ness, giám đốc nghiên cứu thích ứng tại tổ chức tư vấn Canadian Climate Institute, cho biết.
“Hiệu quả sử dụng nước sẽ then chốt — tận dụng tối đa lượng nước hiện có thay vì, chẳng hạn, phun tưới để xanh cỏ ở đô thị.”
Canada sở hữu 20% lượng nước ngọt thế giới nhưng chưa đến một nửa trong số đó được tái tạo tự nhiên qua chu trình thủy văn. Phần còn lại bị “khóa” trong sông băng và tầng chứa nước ngầm, hoặc trong các hồ lớn nơi quá trình bổ cập diễn ra chậm.
Trong khi đó, hơn một nửa lượng nước ngọt có thể tái tạo chảy về phía bắc ra Bắc Băng Dương và Vịnh Hudson, nằm ngoài tầm tiếp cận của phần lớn dân số Canada. Lượng nước còn lại, dù vẫn dồi dào, đang “bị khai thác nhiều và thường xuyên quá tải,” theo chính phủ liên bang.
Các nghiên cứu cho thấy biến đổi khí hậu đang gia tăng áp lực đó. Nguy cơ hạn hán có khả năng tăng lên trên nhiều vùng, bao gồm cả đồng cỏ Bình Nguyên và nội địa British Columbia vốn đã dễ hạn. Nó cũng được dự báo dẫn đến tuyết tan sớm và nhanh hơn, làm khô các lưu vực phụ thuộc vào nguồn nước này.
“Canada thường được xem là miền đất của nước bất tận, với vô số hồ, sông và nguồn nước. Nhưng chúng ta nên thận trọng,” Hossein Bonakdari của Đại học Ottawa, người nghiên cứu biến đổi khí hậu và rủi ro hạn hán, nói.
Ngoài vòi nước sinh hoạt, tác động của hạn hán năm nay còn thể hiện ở đồng ruộng, rừng và các nhà máy thủy điện đang kiệt quệ của Canada.
Tình trạng khô hạn góp phần tạo nên mùa cháy rừng tồi tệ thứ hai kể từ đầu thập niên 1970. Diện tích bị thiêu rụi lớn hơn một chút so với tỉnh bang New Brunswick.
Tại Manitoba, nơi những vùng rộng lớn đang trong tình trạng hạn hán cực đoan, công ty thủy điện lớn cho biết lưu lượng nước vào hệ thống hiện ở mức thấp nhất ghi nhận trong 40 năm qua đối với thời điểm này trong năm.
Manitoba Hydro nói họ có thể đáp ứng nhu cầu năng lượng ngay cả khi hạn hán ở mức thấp kỷ lục, nhưng còn quá sớm để nói thêm một năm hạn hán nữa sẽ ảnh hưởng thế nào đến tài chính. Năm ngoái, do hạn hán, tập đoàn Crown của tỉnh báo lỗ 157 triệu đô la một phần vì có ít điện để xuất khẩu và phải nhập khẩu điện để đáp ứng nhu cầu.
Trên đồng ruộng, dù Bộ Nông nghiệp Canada dự báo hầu hết cây trồng vụ xuân ở vùng Prairie sẽ cho năng suất tốt năm nay, hạn hán vẫn gây tàn phá ở một số khu vực bị ảnh hưởng nặng.
Một số đô thị nông thôn đã tuyên bố tình trạng thảm họa nông nghiệp và nông dân buộc phải bán đàn hoặc chở nước về để đáp ứng nhu cầu của gia súc khát ở những nơi hạn hán, theo David Lee, quản lý Dịch vụ Thông tin Khí hậu Nông nghiệp Quốc gia của liên bang.
Dù một số khu vực đã có cải thiện kể từ cuối tháng 7, nhiều loại cây trồng đã ở giai đoạn quá muộn để mưa gần đây tạo khác biệt, ông nói.
“Phải mất rất lâu mới đến mức đó; và cũng sẽ mất rất lâu để thoát ra,” Lee nói về những nơi chịu hạn kéo dài nhiều năm như miền bắc Saskatchewan.
Có nhiều cách để Canada tăng khả năng chống chịu hạn hán, Ness cho biết.
Chính quyền nên hỗ trợ nông dân xây dựng kế hoạch hạn hán và áp dụng nông nghiệp tiết kiệm nước, ông nói. Các cộng đồng nên áp dụng nhiều hơn các quy chuẩn thiết kế phòng chống cháy rừng. Cần bảo vệ các vùng đất ngập nước, ông nhấn mạnh.
Canada cũng đang chứng kiến sự bùng nổ các trung tâm dữ liệu thông minh nhân tạo tiêu tốn nhiều năng lượng và sử dụng lượng nước đáng kể để làm mát. Tình trạng hạn hán gần đây cho thấy tầm quan trọng của việc cân nhắc kỹ nguồn nước trong các quyết định đầu tư công nghiệp và hạ tầng quy mô lớn, Ness nói.
Tuy vậy, “điều quan trọng nhất để giảm thiểu rủi ro hạn hán gia tăng là cắt giảm phát thải khí nhà kính,” ông nói.
“Chúng ta cần nhanh chóng kiểm soát vấn đề này bằng cách vừa chuẩn bị và thích ứng, vừa rốt ráo chặn đứng các nguồn phát thải đang làm vấn đề trầm trọng hơn.”
Hạn hán cũng có thể làm trầm trọng thêm tác động của mưa cực đoan khi nó xảy đến, Pomeroy, nhà thủy văn, cho biết. Hạn hán làm chết thảm thực vật và làm khô đất, dẫn đến khả năng thấm giảm và dòng chảy mặt tăng.
“Thật không may, giờ đây điều mà miền Đông Canada nên nghĩ đến để chuẩn bị là điều gì sẽ xảy ra tiếp theo,” Pomeroy nói.
