Các nhà sản xuất sữa Hoa Kỳ khẳng định họ không tìm cách để Canada dỡ bỏ hệ thống quản lý nguồn cung, nhưng họ muốn Canada tuân thủ cả nội dung văn bản và tinh thần của thỏa thuận hiện có chi phối thương mại sữa giữa hai nước.
Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã liên tục chỉ trích Canada là “bất công” và “lừa bịp chúng ta” với mức thuế sữa khổng lồ, theo một cách không hoàn toàn chính xác.
Tuy nhiên, các nhân vật cấp cao trong ngành sữa Hoa Kỳ lo ngại rằng cũng có một số sự xuyên tạc đang diễn ra ở phía bắc biên giới, tạo ra một nhận thức sai lầm về những gì các nhà sản xuất Hoa Kỳ thực sự đang tìm kiếm về quyền tiếp cận thị trường Canada.
Bà Shawna Morris, phó chủ tịch điều hành chính sách thương mại và các vấn đề toàn cầu của Liên đoàn các nhà sản xuất sữa quốc gia và Hội đồng xuất khẩu sữa Hoa Kỳ, cho biết không đúng là ngành của bà muốn Canada từ bỏ hệ thống bảo vệ ngành sữa của mình.
“Chúng tôi chưa bao giờ có ý định loại bỏ hệ thống quản lý nguồn cung của Canada,” bà Morris nói trong một cuộc phỏng vấn từ văn phòng của bà ở Arlington, Va., ngay ngoại ô Washington.
“Việc tạo ra một ông kẹ và gieo rắc nỗi sợ hãi rằng đó là mục tiêu của người Mỹ thì dễ dàng hơn nhiều, nhưng đó chắc chắn không phải là điều mà ngành của chúng tôi đã chủ trương.”
Bà Becky Rasdall Vargas, phó chủ tịch cấp cao về chính sách thương mại và lao động tại nhóm vận động hành lang của Hiệp hội Thực phẩm Sữa Quốc tế, cho biết bà nhận thấy chính quyền Trump đã “khá gay gắt” trong giọng điệu đối với Canada.
“Nhưng đồng thời, tôi nghĩ chúng tôi cảm thấy bị Canada phớt lờ khá nhiều về những lo ngại thương mại chính đáng của mình.”
Hai khúc mắc thương mại chính
Theo bà Morris và Rasdall Vargas, ngành công nghiệp Hoa Kỳ có hai khúc mắc chính với Canada: cách chính phủ Canada phân bổ các hạn ngạch hiện có cho việc nhập khẩu các sản phẩm sữa miễn thuế, và cách các nhà sản xuất sữa Canada bán phá giá protein sữa giá rẻ ra thị trường quốc tế.
Các hạn ngạch nhập khẩu được đàm phán theo Hiệp định Canada-Hoa Kỳ-Mexico (CUSMA, mà người Mỹ gọi là USMCA) được thiết kế để cho phép các nhà sản xuất Hoa Kỳ tiếp cận miễn thuế tương đương khoảng 3,5% nhu cầu nội địa của Canada đối với các sản phẩm sữa.
“Ba phần trăm là khá hạn chế,” bà Morris nói. “Đó chắc chắn không phải là tình huống mà ngành của chúng tôi sẽ vào và chiếm lĩnh thị trường sữa Canada.”
CUSMA đặt ra hạn ngạch nhập khẩu cho 14 loại sản phẩm sữa. Điều này cho phép một khối lượng hàng năm của mỗi loại được vào Canada miễn thuế, và bất kỳ hàng nhập khẩu nào vượt quá hạn ngạch sẽ bị áp mức thuế cao ngất ngưởng từ 200% trở lên.
Lý do của Canada cho việc này là để bảo đảm ngành sữa trong nước phát triển mạnh bằng cách giới hạn một cách hiệu quả lượng hàng mà Hoa Kỳ có thể xuất khẩu mỗi năm, ngăn chặn các sản phẩm rẻ hơn của Mỹ chiếm lĩnh thị trường. Chính phủ Hoa Kỳ hỗ trợ ngành sữa của mình bằng các khoản trợ cấp trực tiếp khổng lồ.
Ngành sữa Hoa Kỳ cho biết họ không yêu cầu tăng hạn ngạch của Canada hay giảm thuế suất. Thay vào đó, họ muốn thay đổi cách Ottawa phân bổ hạn ngạch: cụ thể hơn là ai sẽ nhận được chúng.
Các công ty sữa lớn của Canada thống trị hạn ngạch nhập khẩu
Phần lớn khối lượng hạn ngạch được phân bổ cho các công ty chế biến sữa lớn thuộc sở hữu của Canada như Saputo và Agropur. Các nhà phân tích ngành ở cả hai bên biên giới cho biết các công ty như vậy có rất ít động lực để nhập khẩu các sản phẩm của Hoa Kỳ vốn sẽ cạnh tranh với sản phẩm của chính họ.
Theo các nhà sản xuất Hoa Kỳ, điều này hạn chế quyền tiếp cận của họ vào thị trường Canada.
Bằng chứng cho tuyên bố đó của họ là: số liệu thống kê thương mại của Canada cho thấy hàng nhập khẩu miễn thuế từ Hoa Kỳ gần như chưa bao giờ đạt đến giới hạn hạn ngạch ở bất kỳ danh mục nào.
“Trong năm năm, Canada đã chơi trò với các hạn ngạch thuế quan này,” bà Morris nói. “Đó là một khối lượng lớn đáng lẽ đã có thể đến tay người tiêu dùng Canada.”
Bất chấp những phàn nàn đó, nhập khẩu các sản phẩm sữa của Canada từ Hoa Kỳ đã tăng đáng kể kể từ khi hạn ngạch CUSMA có hiệu lực vào năm 2020. Theo dữ liệu của Cơ quan Thống kê Canada, lượng nhập khẩu này đạt tổng cộng 897 triệu đô la vào năm 2024, cao hơn bốn lần giá trị nhập khẩu trong bất kỳ năm nào trước năm 2020.
“Thương mại chắc chắn nên cao hơn nhiều so với hiện tại,” bà Morris nói. “Đó là những gì USMCA đã hứa sẽ mang lại và thẳng thắn mà nói đã không đạt được.”
Một thay đổi quan trọng mà các nhà sản xuất Hoa Kỳ muốn thấy là Canada cấp cho các nhà bán lẻ và lãnh vực dịch vụ thực phẩm một phần hạn ngạch miễn thuế, cho phép họ nhập khẩu trực tiếp một số sản phẩm sữa của Hoa Kỳ.
Ngành công nghiệp Hoa Kỳ cũng muốn Canada nghiêm ngặt hơn nhiều trong việc thu hồi phân bổ từ các nhà nhập khẩu không xử dụng hết hạn ngạch của họ trong một năm nhất định.
Mặc dù một dự luật mà Quốc hội đã thông qua vào tháng 6 cấm Ottawa đồng ý tăng hạn ngạch nhập khẩu sữa hoặc giảm thuế, nhưng nó không ngăn cản các thay đổi khác đối với hệ thống, để lại cho các nhà đàm phán thương mại Canada một chút không gian để xoay xở.
‘Một sự không tương xứng cố hữu’
Khiếu nại chính khác từ Hoa Kỳ tập trung vào việc Canada xuất khẩu protein sữa giá rẻ, còn được mô tả là chất rắn sữa, chẳng hạn như bột sữa.
Người Mỹ cho rằng vì hệ thống quản lý nguồn cung của Canada giữ giá trong nước cao một cách giả tạo, nên Canada có thể bán sản phẩm protein sữa dư thừa của mình ra quốc tế với giá thấp một cách giả tạo, hạ giá để cạnh tranh không lành mạnh.
“Thẳng thắn mà nói, thật vô lý khi bạn có thể có một trong những mức giá sữa cao nhất thế giới nhưng lại xuất khẩu protein sữa với một số mức giá thấp nhất toàn cầu,” bà Morris nói. “Đó chỉ là một sự không tương xứng cố hữu.”
Việc định giá chất rắn sữa của Canada cho thị trường xuất khẩu hiện đang là đối tượng của một cuộc điều tra của Ủy ban Thương mại Quốc tế Hoa Kỳ, do chính quyền Trump ra lệnh, với một phiên điều trần vào thứ Hai 28/7.
Tổ chức Nông dân Chăn nuôi Bò sữa Canada đã từ chối yêu cầu bình luận về vụ việc. “Trong cuộc bầu cử gần đây, tất cả các đảng lớn đều bày tỏ sự ủng hộ đối với hệ thống quản lý nguồn cung và tuyên bố rằng nó sẽ không được đưa ra bàn đàm phán trong các cuộc đàm phán thương mại sắp tới,” tổ chức này cho biết trong một thông cáo báo chí vào tháng 6.
Chính quyền Trump không phải là chính quyền đầu tiên cáo buộc Canada vi phạm các điều khoản của CUSMA về sữa.
Chính quyền của Joe Biden đã hai lần khởi kiện pháp lý về cách Canada xử lý các hạn ngạch sữa, cho rằng điều đó đang làm suy yếu một cách không công bằng quyền tiếp cận của Hoa Kỳ vào thị trường Canada.
Hoa Kỳ đã thắng trong tranh chấp đầu tiên, được khởi xướng vào năm 2021, nhưng không thắng được trong tranh chấp thứ hai, vào năm 2023.
Giờ đây vào năm 2025, bà Rasdall Vargas cho biết ngành của bà muốn Canada sẵn sàng lắng nghe những mối quan tâm thực sự của họ và làm điều gì đó về chúng.
“Cuối cùng, khi chúng tôi có một đối tác thương mại không xem xét nghiêm túc các mối lo ngại của chúng tôi cho đến khi bị đe dọa, đó cũng không phải là một cảm giác tốt từ phía chúng tôi,” bà nói.
Dù ai nghĩ gì về sự huênh hoang của ông Trump về ngành sữa Canada, bà Rasdall Vargas tin rằng nó đang có tác động.
“Tôi nghĩ đó là cách của tổng thống để ủng hộ chúng tôi, có lẽ gay gắt hơn mức Canada mong muốn,” bà nói.
“Tôi sẽ nói rằng tôi chưa bao giờ thấy các lợi ích của ngành sữa Canada xem xét các mối lo ngại của Hoa Kỳ về chính sách sữa của Canada một cách nghiêm túc hơn trong sáu tháng qua.” ◾
